'Angst vreet de ziel op / Kakofonie maakt bang'

Beste collega's,

'Angst essen Seele auf' (Angst vreet de ziel op) – zo luidt de titel van een film van Rainer Werner Fassbinder uit 1974. U hoeft de film niet gezien te hebben, maar deze zin die opzettelijk grammaticaal verkeerd is gekozen, heeft iets bij me losgemaakt. We zijn allemaal bang. Bang om iemand te verliezen, om een relatie aan te gaan, om te falen of om dood te gaan. De lijst van mogelijke angsten is eindeloos. De Galliërs bij Asterix & Obelix waren altijd bang dat de hemel op hun hoofd zou vallen. Ja, nu lachen we erom. Maar zijn niet alle angsten in een bepaald opzicht irrationeel, surreëel en angstaanjagend? Badend in het zweet wakker worden, geplaagd door een nachtmerrie en gepijnigd door oerangsten. Dat heb ik dus vaak. En soms heb ik een paar uur nodig tot ik de sombere en donkere spoken van angst weer kan verjagen. De angst is me om het hart geslagen, wordt er dan gezegd. De angst zit dus heel diep. Maar wat maakt het uit. Dan is angst gewoon iets normaals, zoals veel andere dingen in het leven die ons niet bevallen. 

Weet u waar ik momenteel het bangst voor ben? De partijen die, zoals een inwoner van Zwaben zegt, 'een hele hoop lariekoek verkopen'. Iedereen zegt iets anders. En dan heb ik het over zowel machtscentra en autoriteiten op nationaal en regionaal niveau als over expertisecentra, kennisbolwerken, denktanks en talkshows die burgers die sowieso al onzeker zijn tegenstrijdige informatie geven. Een deskundige/politicus waarschuwt ervoor dat het sein 'veilig' te vroeg kan worden gegeven en de minister van Volksgezondheid ziet op zijn beurt weer licht aan het einde van de tunnel. De een zegt dit en op hetzelfde moment zegt de ander weer het tegenovergestelde. Er wordt voortdurend gevreesd, stof tot denken gegeven, gewaarschuwd, gestimuleerd, opgedragen, afgekeurd, aangespoord en natuurlijk ook verhit gediscussieerd en steeds andere deskundigen en politici om raad gevraagd. Ze willen verschillende dingen onder geen beding toestaan, wat er ook gebeurt, maar anderen mensen willen weer meteen dingen aanpakken of voorkomen of ze op zijn minst ter discussie stellen, wat voor consequenties dit ook heeft.

Een mondmasker, ja of nee? Of misschien... “Er gaat geen enkele werkplek verloren”. (Altmaier, de Duitse minister van Economische Zaken) Een seconde later: “We moeten ons instellen op zwaarwegende, drastische en langdurige gevolgen.” (Altmaier, de Duitse minister van Economische Zaken) “Binnenkort is het allemaal voorbij.” “Dus vóór Pasen of Pinksteren zal het gewone leven niet worden hervat, niet snel, en ook niet in kleine stapjes.” We worden bang omdat we niks weten. Bijvoorbeeld in het donker (of omdat iemand blind of 'in blinde paniek' is). Maar het begint ook langzaam beangstigend te worden als we naar anderen (bijvoorbeeld de overheid) luisteren die zelf ook niks weten, maar wel doen alsof ze wat weten. Die weleens onzin uitgeslaan als de dag lang is – of als iemand de verkiezingen wil winnen. En ze moeten natuurlijk ook wat zeggen tegen de burgers en het volk, tegen de mensen die bang of bezorgd zijn. Maar ze moeten wel op één lijn zitten en enigszins gefundeerd en op basis van feiten argumenteren. Maar dan kijkt een volksvertegenwoordiger weer met een zorgelijke blik in de camera en waarschuwt ons ervoor de crisis als sprint te zien, waar deze eerder als een marathon moet worden gezien. En dat terwijl zijn collega van een ander ministerie of van de andere partij al een afvlakking van de curve constateert, maar dan wel met de RKI-cijfers (RKI is het Duitse RIVM) van gisteren.

Dat zorgt voor angst en roept de vraag op of er überhaupt wel iemand is die weet wat er speelt en wat we moeten doen. En we vragen ons ook af waarom zo veel hoogwaardigheidsbekleders, vakmensen, politici en deskundigen doen alsof ze wat weten en zelfs stellen dat er onmiddellijk wat moet gebeuren en er geen alternatieven zijn – en dit ook nog aan ons willen mededelen. Maar het wordt pas echt lachwekkend als ze ons burgers op basis van aannames, halve waarheden, persoonlijke meningen en een ongecoördineerde aanpak uitleg geven en ons zelfs voorschrijven wat we nu moeten doen en laten. Of het nu logisch of zinvol is of niet. Nou, als mijn bouwmarkt in Beieren vanwege de coronamaatregelen is gesloten, rijd ik wel naar Baden-Württemberg. Nee, ik wil geen verwarring zaaien, maar dat is precies wat er op dit moment gebeurt. Of beter gezegd: wat er op het moment gedaan wordt. Ik zeg ook niet dat er gelogen wordt – sommige uitspraken worden uit pure wanhoop (of hoop) gedaan en bij sommige mededelingen zijn de feiten en waarheid ver te zoeken. Vertrouwen winnen lukt zo niet. Maar angst zaaien wel...

WIJ blijven vol vertrouwen en optimistisch, vrij van angst en constructief!

Ernst Prost

Directeur